De sleutel tegen polarisatie ligt bij het onderwijs

De wereld staat in brand. Mensen zijn verdeeld over vrijwel ieder onderwerp dat er te verzinnen is. Denk daarbij aan Gaza en Oekraïne, vluchtelingen, de hypotheekrenteaftrek en de wolf. Er zijn twee smaken: voor of tegen. Polarisatie in zijn puurste vorm. De ruimte voor nuance ontbreekt. Mensen durven zichzelf niet altijd meer uit te spreken uit angst voor geweld, waarvan we recent in de Verenigde Staten een fataal voorbeeld hebben gezien. Intussen roept president Trump op tot kalmte met de woorden: “we have to beat the hell out of radical left lunatics.” In Nederland voelen vrouwen zich niet altijd veilig om alleen over straat te gaan. Sterker nog, ze voelen zich nóg onveiliger na de gewelddadige dood van Lisa.

De verharding van de samenleving vraagt niet om een wapenwedloop of wegduiken

Er worden allerhande oplossingen aangedragen. In de Verenigde Staten is er sprake van een tweedeling: een verbod op vuurwapens of juist meer vuurwapens. De laatste optie leidt tot een vicieuze cirkel van geweld. Dat geldt eveneens voor de roep om pepperspray mogelijk te maken in Nederland. Wat als verdedigingsmiddel kan worden aangeschaft, kan ook worden gebruikt als aanvalswapen. Is pepperspray niet meer toereikend? Wellicht dat de boksbeugel dan weer zijn herintrede kan doen, gevolgd door steekwapens en vuurwapens. Met andere woorden: het is symptoombestrijding. Dat is onvoldoende. De oorzaak van de problemen moet worden aangepakt.

We zullen het beest in de ogen moeten kijken

Door de toenemende polarisatie praten mensen langs elkaar heen. Ons wereldbeeld wordt in toenemende mate gevormd door sociale media. Er zijn voorbeelden te over. Nepnieuws op sociale media wordt doelbewust verspreid en kritiekloos voor waar aangenomen. Mensen, bevolkingsgroepen en beroepsgroepen worden verdacht gemaakt met alle gevolgen van dien. De ‘manosphere’ – met als belangrijkste ambassadeurs de gebroeders Tate – heeft in toenemende mate invloed op wat als een echte man wordt gezien en welke rol vrouwen in de samenleving aan zouden moeten nemen.

Zolang we in gesprek blijven, blijft de democratie in leven

We zullen moeten leren om weer met elkaar in gesprek te gaan en te blijven. Juist met hen die we (bijna) niet meer spreken. Al is het maar omdat men het oneens is. Of omdat men de motieven van de ander in twijfel trekt. Of omdat iemand ergens anders vandaan komt, of er anders uitziet. We zullen opnieuw moeten leren hoe we ons tot elkaar verhouden in de Nederlandse samenleving. Leren dat we het niet altijd eens hoeven te worden, maar dat juist de verscheidenheid van mensen en meningen er mag zijn. We moeten nieuwsgierig blijven naar elkaar. Immers, onbekend maakt onbemind.

Het onderwijs heeft een sleutelrol

Basisvaardigheden zoals rekenen, lezen en schrijven zijn essentieel om goed te kunnen functioneren in de samenleving als individu. Deze vakken leren de kinderen en jongeren echter niets over hoe met elkaar om te gaan, hoe elkaar aan te spreken op ongewenst gedrag en hoe nepnieuws en populistische verdachtmakingen te herkennen. Met andere woorden: hoe met elkaar samen te leven en hoe de juiste vragen te stellen. Daarom is het essentieel om meer waarde te hechten aan vakken zoals maatschappijleer, burgerschap en (sociale)mediawijsheid. Van dichtbij heb ik mogen zien en horen met hoeveel passie onderwijzers de komende generaties willen klaarstomen om vol zelfvertrouwen deel te nemen in de samenleving. Ook voor de huidig volwassen generaties is een opfriscursus geen overbodige luxe. Het is aan het volgende kabinet om daarvoor ook voldoende geld vrij te maken.