Het spanningsveld tussen de bestuurlijke stabiliteit en de persoonlijke carrière

‘Ergin op twee bij lijst DENK voor de Tweede Kamer, fractie start zoektocht naar nieuwe wethouder’, zo luidt de kop op de website van de zender Schie TV op dinsdag 12 september 2023. Na slechts 1,5 jaar wethouder geweest te zijn, maakt deze bestuurder in november naar alle waarschijnlijkheid de overstap naar de Tweede Kamer. 

Bestuurlijke stabiliteit

Schiedam is een gemeente waar bestuurlijke problemen niet vreemd zijn. Zo besloten GroenLinks en Progressief Schiedam om in september 2021 hun vertrouwen in hun coalitiepartners op te zeggen en uit de coalitie te stappen, waardoor er plotseling een minderheidscoalitie overbleef, bestaande uit de VVD, D66, het Algemeen Ouderen Verbond (AOV) en het CDA. Een half jaar later, na de gemeenteraadsverkiezingen in 2022, mislukten de coalitieonderhandelingen, waardoor de verkenning opnieuw moest beginnen onder leiding van Farid Minhas, Tweede Kamerlid namens de VVD en oud-wethouder in Schiedam.

Deze relatief recente gebeurtenissen maken dat deze stad baat heeft bij rust in het dagelijks bestuur en dat daarin de prioriteit van individuele bestuurders dient te liggen. In tijden waarin onder anderen het vertrouwen van de burger in de overheid laag is, is dit bij uitstek een goed beginpunt om dat te herstellen. Ook zorgt het ervoor dat taken niet tijdelijk door collega-wethouders overgenomen zouden moeten worden of dat ze stilvallen, waardoor de efficiëntie van het gemeentelijk handelen zou verminderen. Bovendien hoeft er geen nieuwe wethouder ingewerkt worden. Het betekent dan dat eigenbelang of partijbelang in principe zou moeten wijken voor het lokale belang. En daar ligt een bepaald spanningsveld in.

Het spanningsveld tussen drie belangen

Mensen hebben verschillende motivaties en redenen waarom ze bepaalde keuzes wel of niet maken. Daarin maken ze ook bepaalde afwegingen. Ook kunnen er kansen en mogelijkheden opspelen die ze eigenlijk niet kunnen laten liggen. Zo was Ergin in maart 2021, toen nog fractievoorzitter, al verkiesbaar voor de Tweede Kamer op plek 12, een onverkiesbare plaats. Het zat er dus al aan te komen dat hij dit jaar bij het vallen van het kabinet opnieuw zou gaan solliciteren voor de lijst, vanwege die eerdere stap. Tussen beide verkiezingen in, is hij benoemd tot wethouder.

Waar ikzelf vraagtekens bij heb, is de eerlijkheid. Als wethouder teken je in principe voor de volle 4 jaar, tenzij het door omstandigheden anders loopt. Dat betekent dat je ook een bepaalde belofte aflegt aan de gemeente en diens inwoners. Al is er wel een verschil mee als je al enkele termijnen achter de rug hebt en je enigszins ‘uitbestuurd’ bent. Nu op een verkiesbare plek staan voor een nieuwe functie komt in ieder geval over als opportunisme, zelfs al zou het, gezien de plek op de kieslijst van tweeënhalf jaar geleden, een logische vervolgstap zijn.

Verder kan partijbelang een rol spelen als er vanuit de partijtop of de selectiecommissie een beroep op je wordt gedaan. Daarvan lijkt namelijk sprake te zijn bij DENK, als we de klokkenluiders in het artikel van Rijnmond Nieuws mogen geloven. Zo schijnt Ergin deel te zijn van de groep vertrouwelingen van Kuzu en Azarkan. Er zouden intern vermoedens leven, dat aan de mensen in die cirkel de hoge posities binnen de partij worden toebedeeld.

Er zijn dus altijd drie belangen die tegen elkaar afgewogen dienen te worden; eigenbelang, partijbelang en het belang van de bestuurslaag in kwestie. Dit is een afweging waarbij de beslissende factor per casus kan verschillen. De afweging dient daarom steeds zorgvuldig te worden gedaan. De kwestie die deze vraagstukken overkoepelt, is dan wat het algemeen belang is en hoe deze bij de uiteindelijke keuze gediend is.

Carrièrepolitici

DENK is alleen niet de enige partij waarbij zulke of vergelijkbare dilemma’s actueel zijn. Zo is Delftse wethouder Joëlle de Gooijer op de ChristenUnie-lijst verkiesbaar op plek 5, waarmee de kans reëel is dat ze in november mag zetelen in de Tweede Kamer. Op de kieslijst van D66 staat hun kandidaat-lijsttrekker voor het Europees Parlement, Salima Belhaj, op een verkiesbare plek. Ook had de VVD enkele beleidsmedewerkers op verkiesbare plekken op de lijst gezet met de Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Daarnaast staan er nu enkele oud-politici en oud-bewindslieden van o.a. het CDA en JA21 op de lijst van BoerBurgerBeweging. Bovendien is Frans Timmermans uit Brussel teruggekeerd om lijsttrekker te zijn van de gedeelde lijst GroenLinks-PvdA, en mikt hij op het torentje.

Met beleidsmedewerkers met een bestuurskunde- of politicologiediploma op zak, die naar belangrijke politieke en bestuurlijke functies doorstromen, is er dus steeds vaker sprake van het fenomeen carrièrepolitici of beroepspolitici. Dat wil zeggen dat vakkennis en veldervaring bij de te behandelen thema’s geen vereisten zijn om in de Kamer te mogen zetelen. Een wethouder die vroegtijdig doorstroomt zou men kunnen beschouwen als slechts een onderdeel van die trend. Het is vooral de vraag hoe wenselijk dit is, en wat het toevoegt aan de bestuurlijke stabiliteit van niet alleen het land, maar ook de gemeenten en provincies. Als dit de nieuwe bestuurscultuur is, dan zijn er zaken die broodnodig besproken moeten worden in het publieke debat.